YERLİ VE
YERLEŞİK TÜRKLER:
MANAVLAR
Manavlar, yazılı eski kaynakların cemaatler bölümünde “Manavlar”,
“Manavlı”(Manavlu), “Manavlar Parakendesi” biçiminde ve Yörükân
Taifesi’ne bağlı bir topluluk olarak gösterilmektedir. Ayrıca farklı
kaynaklarda Manav; “Batı Anadolu’ya dışarıdan gelen (göçmen/muhacir)
ve göçebelikten yerleşmiş (Yörük) nüfus dışında eskiden yerleşmiş
köylere / köylülere verilen ad veya “Yerli Halk”, “Yerleşik Türk /
Türkmen Topluluğu” ya da “Yerli olan, muhacir olmayan” ve yahut
“hareketli nüfusa karşın yerini değiştirmeyen, devamlı olarak orada
oturan topluluk üyeleri olarak tanımlanmaktadır.
Yani Manav; “bir yere sonradan gelenleri, yerleşik olanlardan ayırt
etmek için kullanılan” ve “Türkçe dışında dil bilmeyen” topluluk
anlamında kullanılan bir kavramdır .
Bazı kaynaklarda Manavlar için; “taze yemiş satan esnaf, küçümseyici
anlamda Anadolu Türkü” veya “Balkan göçmenlerince, Osmanlı
Dönemi’nde İstanbul saraylarının sebze, meyve, et, süt ve yoğurt
gibi ihtiyaçlarını karşılayan yerleşik yöre insanı” ya da “Rumlar
tarafından, Rumca yüzyıl anlamına gelen ve yörede yüzyıldan fazla
yerleşik olarak yaşayan Türkçe konuşan topluluk” olarak da
tanımlanmaktadır.
Manav sözcüğünün; Türkistan’daki Kazak-Kırgız ve Sibirya’daki Yakut
(Saha) Türkleri’nde kullanılan, koruyucu soylu kişi ve boy beyi
anlamına gelen “Manap” ve “Manag”dan geldiği sanılmaktadır. Eski
Türkçe’de “v” sesinin olmamasından dolayı, “Manap” sözcüğündeki “p”
ve “Manag” sözcüğündeki “g” sesinin yumuşayarak “Manav” sözcüğünün
ortaya çıktığı düşünülmektedir. (Örneğin; berim=verim, takuk=tavuk,
kagun=kavun vb gibi.) “Manap”ın; Çağatay Türkçesi’nde “asilzâde,
asâlet, beyzadelik”, Kırgız Türkçesi’nde “feodal kabilelik üst
tabakasının mümessili” veya “Kırgız Lideri”, Kazak Türkçesi’nde
“ağa, bey” ile “Manag”ın; Yakut (Saha) Türkçesi’nde “koruyucu,
güdücü, bakıcı” anlamlarını taşıması ve de Türkistan’ın kuzey
bozkırlarında yaşayan Kırgız ve Kazakların boy ve oymak başlarına
“Manap” demeleri ile 1860’larda Kırgızlar’dan Bugu (Geyik) kabilesi
ve Sari Bağış boylarının başlarında Manapların yer alması olguları
da, “Manavlar=Yerli Türk/Türkmen” görüşünü desteklemektedir.
Batı Anadolu Yaşayan Manavlar
Batı Anadolu bölgesinde insanlar / alt kültür grupları değişik
yerleşim alanlarından geldiği için, gelenekler ve göreneklerde de
farklılıklar gözlenmektedir. Yerli olarak tabir edilen ve diğer
yerleşim alanlarından yöreye gelenler tarafından, bir Yörük /
Türkmen topluluğu olarak kabul edilen ve de emik (kendini tanımlama)
açıdan da kendilerini Türkmen kabul eden Manavlar, yöre nüfusunun
çoğunluğunu oluşturmaktadır.
“Manav” veya “Yerli Türk” diye adlandırılan topluluk üyelerinin
coğrafi dağılımları, İstanbul-ŞİLE ,Sakarya,
Isparta-Keçiborlu, Balıkesir-Susurluk, Çanakkale-Biga,
Bilecik-Bozüyük, Kocaeli-Kandıra, Konya-Ilgın ve Kütahya’da da
Manavlar yaşamaktadır. Manav diye adlandırılan bu yerli yerleşik
Yörük / Türkmen gruplar, Batı Anadolu’nun Alaşehir, Salihli ve
Bursa; Güneydoğu Anadolu’nun Çermik ve Çüngüş; Batı Karadeniz
Bölgesi’nin Kastamonu çevresinde de yaşamaktadırlar.
Son derece çekingen, uysal, mülâyim ve başkası tarafından
söylenenlere fazla karşı çıkmayarak yani tartışmayarak geleneksel
yaşamlarını sürdüren Manavlar kendi ifadeleri ile; “yedi kez
düşünmeden adım atmayan”, “sersem” / (yavaş davranan) bir yapıya
sahiptirler. Bu uyumlu ve uysal yapıları, başkalarına “sen bilirsin”
ya da “siz bilirsiniz” ifadesinin sık kullanılmasında da kendini
göstermektedir.
Batı Anadolu yöresine, Manavların (Yerli Türklerin) ilk
yerleşimin 1291 tarihinden hemen sonra yapıldığı sanılmaktadır.
Ayrıca Yıldırım Bayezıd döneminde İstanbul’un alınması amacıyla
yapılan kuşatma kaldırılırken, yapılan anlaşma gereği Sirkeci’de bir
Türk mahallesi kurulması şartına uygun olarak Göynük ve Taraklı’dan
760 hane Manav İstanbul’a yerleştirilmiştir. Yani İstanbul’a
yerleştirilen ilk yerli Türklerin, bu yöreden giden “Manavlar”
olduğu kaynaklarca da doğrulanmaktadır.
|
|
Kaynaklar
-
-
-
Beyaz,
Zekeriya; “Adampol veya Polenezköy”, ETNİK SOSYOLOJİ,
Hazırlayan: Orhan Türkdoğan, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, s.
324; Türkdoğan, Orhan; “Karadeniz Mohtileri”, ETNİK SOSYOLOJİ,
Hazırlayan: Orhan Türkdoğan, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, s.
511; Duran, Hacı.; “Akyazı Kurmançları”, ETNİK SOSYOLOJİ,
Hazırlayan: Orhan Türkdoğan, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, s.
535
-
-
-
-
Beyaz,
Zekeriya; a.g.m., s. 324; Türkdoğan, Orhan; a.g.m., s. 511;
Duran, Hacı.; a.g.m., s. 535
-
-
-
-
-
-
Yaşa, Recep;
a.g.m., s.288
-
(İZMİT
ÖRNEĞİ), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2000, s.37
-
|
